Σε περιπτώσεις ασταθούς εμμηνορυσιακού κύκλου ή γνωστής ανωοθυλακιορρηξίας χρησιμοποιούμε σκευάσματα για την πρόκληση της ωοθυλακιορρηξίας όπως η κιτρική κλομιφαίνη και εναλλακτικά η λετροζόλη (FEMARA). Για ελεγχόμενη ωοθηκική διέγερση και πολλαπλή ωορρηξία χρησιμοποιούνται γοναδοτροφίνες σε μικρή δόση (75-150 iu ημερησίως).
Ενδείξεις
- Γυναίκες με ανωοθυλακιορρηξία, (διενέργεια τακτικού διακολπικού, υπερηχογραφήματος)
- Ήπια διέγερση ωοθηκών σε γυναίκες χαμηλής ανταπόκρισης σε κλασική διέγερση (poor responders)
- Ηλικία μικρότερη των 35 ετών
- Σε περιπτώσεις που για ιατρικούς λόγους δεν επιτρέπεται η κλασική ωοθηκική διέγερση
- Σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου των μαστών (Λετροζόλη/ Femara)
Η παρακολούθηση της διαδικασίας γίνεται με εκτέλεση τακτικών διακολπικών υπερηχογραφημάτων και έλεγχο ορμονών του αίματος προκειμένου να αποτιμάται το αποτέλεσμα της χορήγησης των ορμονικών σκευασμάτων και να εξατομικεύεται η δοσολογία ανάλογα με τα ευρήματα των εξετάσεων.
Κιτρική Κλομιφαίνη
Η κιτρική κλομιφαίνη είναι η ουσία που δεσμεύεται στους οιστρογονικούς υποδοχείς του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να δίνεται ψευδές μήνυμα στον εγκέφαλο, ότι υπάρχει έλλειψη οιστρογόνων. Το μήνυμα αυτό διεγείρει τον εγκέφαλο να παράγει μέσω της υπόφυσης μεγαλύτερες ποσότητες ενδογενών γοναδοτροφινών (FSH, LH), σε σχέση με αυτές που παράγονται σε έναν φυσικό κύκλο, που με τη σειρά τους διεγείρουν τις ωοθήκες για να παράγουν περισσότερα του ενός ωοθυλάκια.
Συνήθως χορηγείται από την 3η έως την 7η ημέρα του κύκλου σε δοσολογία 100mg την ημέρα, με τη δόση να αυξάνεται στα 150mg εάν η ανταπόκριση των ωοθηκών δεν είναι ικανοποιητική. Ώριμα θεωρούνται τα ωοθυλάκια το μέγεθος των οποίων είναι μεγαλύτερο των 18mm σε μεικτή διάμετρο, οπότε και χορηγείται η ορμόνη χοριακή γοναδοτροπίνη hCG προκειμένου να προκληθεί η τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων που, 32-36 ώρες μετά, θα οδηγήσει στην αυτόματη ωοθυλακιορρηξία.
Εάν μετά από 4-6 κύκλους θεραπείας δεν επιτευχθεί εγκυμοσύνη τότε χρησιμοποιούνται δραστικότερα σκευάσματα, όπως οι γοναδοτροφίνες.
Πλεονεκτήματα της θεραπείας είναι το χαμηλό κόστος και η ευκολία της πρόσληψης, ενώ στα μειονεκτήματα συγκαταλέγονται το χαμηλό ποσοστό εγκυμοσύνης 8-15% ανά κύκλο, η πιθανότητα δίδυμης ή έκτοπης κύησης, η πιθανότητα υπερδιέγερσης των ωοθηκών, η αστοχία του φαρμάκου και όλες παρενέργειες όπως οι αγγειοκινητικές ενοχλήσεις και η αλλοίωση ρευστότητας της τραχηλικής βλέννης.
Λετροζόλη (FEMARA)
Πρόκειται για ουσία που αναστέλλει εκλεκτικά το ένζυμο αρωματάση και μειώνει δραστικά την παραγωγή οιστρογόνων από τους ιστούς.
Κύρια ένδειξη, αποτελεί η συμπληρωματική χορήγησή της σε περιπτώσεις γυναικών που έχουν χειρουργηθεί για καρκίνο μαστού ώστε να προστατευτούν από τις παραγόμενες ορμόνες του οργανισμού.
Η ιδιότητά τους, να αναστέλλουν την παραγωγή οιστρογόνων χρησιμοποιείται και στην υπογονιμότητα για την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας.. Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων αναγκάζουν την υπόφυση να παράγει μεγαλύτερες ποσότητες ενδογενών γοναδοτροφινών (FSH, LH), σε σχέση με αυτές που παράγονται σε έναν φυσικό κύκλο, που με τη σειρά τους διεγείρουν τις ωοθήκες για να παράγουν περισσότερα του ενός ωοθυλάκια.
Συνήθως χορηγείται από την 3η έως την 7η ημέρα του κύκλου σε δοσολογία 4mg την ημέρα, με τη δόση να αυξάνεται στα 6mg εάν η ανταπόκριση των ωοθηκών δεν είναι ικανοποιητική.
Ώριμα θεωρούνται τα ωοθυλάκια το μέγεθος των οποίων είναι μεγαλύτερο των 18 mm σε μεικτή διάμετρο, οπότε και χορηγείται η ορμόνη χοριακή γοναδοτροπίνη hCG προκειμένου να προκληθεί η τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων που, 32-36 ώρες μετά, θα οδηγήσει στην αυτόματη ωοθυλακιορρηξία.
Πλεονεκτήματα της θεραπείας είναι το χαμηλό κόστος, η ευκολία της πρόσληψης και η ασφάλεια στη χρήση της σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού.
Στα μειονεκτήματα συγκαταλέγονται το χαμηλό ποσοστό εγκυμοσύνης 8-15% ανά κύκλο, η πιθανότητα δίδυμης ή εξωμήτριας κύησης, η πιθανότητα υπερδιέγερσης των ωοθηκών, η αστοχία του φαρμάκου και άλλες παρενέργειες με κυριότερες τον πονοκέφαλο και την γενική καταβολή.
Σε αντίθεση με την κιτρική κλομιφαίνη η λετροζόλη δεν προκαλεί αλλοίωση της τραχηλικής βλέννης, οπότε η χρήση της δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από ενδομήτρια σπερματέγχυση.
Γοναδοτροφίνες
Σε αποτυχία πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας με κιτρική κλομιφαίνη επιστρατεύεται η χρήση των γοναδοτροφινών (FSH,LH) για την ελεγχόμενη διέγερση και πολλαπλή ωοθυλακιορρηξία των ωοθηκών. Η χορήγηση ξεκινά την 2η-3η ημέρα του κύκλου, συνήθως σε δόση 75-150iu ημερησίως μέχρι τη δημιουργία ώριμων ωοθυλακίων. Η δόση των γοναδοτροφινών εξατομικεύεται καθημερινά και κάθε 3-4 ημέρες γίνεται επανέλεγχος με αιματολογικές εξετάσεις και υπερηχογραφικό έλεγχο των ωοθηκών και της μήτρας ώστε η χορηγούμενη δόση να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με την ανταπόκριση των ωοθηκών και των ευρημάτων του ελέγχου.
Ώριμα θεωρούνται τα ωοθυλάκια το μέγεθος των οποίων είναι μεγαλύτερο των 18mm σε μεικτή διάμετρο, οπότε και χορηγείται η ορμόνη χοριακή γοναδοτροπίνη hCG προκειμένου να προκληθεί η τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων που, 32-36 ώρες μετά, θα οδηγήσει στην αυτόματη ωοθυλακιορρηξία.
Για να προληφθεί η πρώιμη ρήξη των ωοθυλακίων και η απώλεια των ωαρίων, λόγω της ορμονικής διέγερσης, χορηγούνται οι ανταγωνιστές, από την 6η ημέρα της διέγερσης, που αναστέλλουν την έκκριση των ορμονών της υπόφυσης του εγκεφάλου (FSH, LH) και επιτρέπουν την σταδιακή αύξηση των ωοθυλακίων μέχρι την τελική τους ωρίμανση χωρίς τον κίνδυνο της πρώιμης ωχρινοποίησης και απώλειας των ωοθυλακίων. Ο συνδυασμός με ενδομήτρια σπερματέγχυση αυξάνει το ποσοστό εγκυμοσύνης (10-20%), που όμως υπολείπεται κατά πολύ εκείνου της εξωσωματικής γονιμοποίησης (40-50% ανάλογα την ηλικία), με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια η χρήση γοναδοτροφινών για πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας να εφαρμόζονται κυρίως στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Στα μειονεκτήματα της τεχνικής συγκαταλέγεται επίσης η πιθανότητα δίδυμης κύησης καθώς και η πιθανότητα εκδήλωσης συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών που μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της ορμονικής χορήγησης και ακύρωσης του κύκλου.