Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η συχνότερη ενδοκρινοπάθεια που διαγιγνώσκεται στο 10% περίπου των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Η διάγνωσή του τίθεται όταν συνυπάρχουν τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω τρία κριτήρια:
- αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων στο αίμα
- διαταραχές περιόδου (ακανόνιστες περίοδοι)
- πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα
Οι εκδηλώσεις του συνδρόμου μπορούν να διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα αλλά και στην ίδια γυναίκα από τη γέννηση έως και μετά την εμμηνόπαυση. Σε νεαρή ηλικία περιλαμβάνουν την αυξημένη τριχοφυΐα, λιπαρότητα δέρματος και τριχωτού κεφαλής, αραίωση των τριχών της κεφαλής, ακμή, αργότερα αντίσταση στην ινσουλίνη, υπογονιμότητα και προς την κλιμακτήριο, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, μεταβολικό σύνδρομο, μητρορραγίες και αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο του ενδομητρίου.
Τέλος, μια σημαντική πτυχή του προβλήματος είναι η ψυχολογική επιβάρυνση των γυναικών με το σύνδρομο που νιώθουν συναισθηματική και κοινωνική πίεση σε διάφορες φάσεις της ζωής τους με διαφορετική κάθε φορά αιτία όπως για παράδειγμα υπερτρίχωση και αυξημένο σωματικό βάρος στην εφηβεία ή υπογονιμότητα αργότερα.
Πώς συνδέεται το PCOS με την υπογονιμότητα; Η πλειονότητα των γυναικών με το σύνδρομο εξαιτίας της υπερανδρογοναιμίας και των άλλων διαταραχών στη λειτουργία των ωοθηκών αδυνατούν να έχουν τακτική ωοθυλακιορρηξία με αποτέλεσμα να μειώνονται σοβαρά σε πολλές περιπτώσεις, οι πιθανότητες για φυσική σύλληψη. Το γεγονός αυτό αντανακλά στις ακανόνιστες περιόδους. Βέβαια, ακόμη και σε κύκλους που μοιάζουν φυσιολογικοί σε διάρκεια στις γυναίκες με PCOS, έχει βρεθεί ότι μπορεί να μην συμβαίνει πάντα η ωοθυλακιορρηξία.
Έτσι, οι γυναίκες με το σύνδρομο αυτό μπορεί να προσπαθούν για την επίτευξη εγκυμοσύνης ακόμη και για πολλά χρόνια χωρίς επιτυχία. Βέβαια, η διάγνωση του PCOS δεν αποκλείει τη συνύπαρξη άλλων παραγόντων υπογονιμότητας, γεγονός που συχνά ξεφεύγει της προσοχής.
Το PCOS δε θεραπεύεται αλλά αντιμετωπίζεται κάθε φορά διαφορετικά, ανάλογα με το επιθυμητό στόχο. Έτσι στην εφηβεία αντιμετωπίζονται τα δερματολογικά συμπτώματα, και οι διαταραχές του κύκλου.
Όταν η γυναίκα με PCOS αποφασίσει με το σύντροφό της ότι επιθυμούν εγκυμοσύνη, μπορεί να ακολουθήσει θεραπεία που θα οδηγήσει στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας σε συνδυασμό με φυσική επαφή ή σπερματέγχυση. Φυσικά, πρέπει να προηγηθεί διερεύνηση από τον ειδικό ιατρό, ώστε να αποφασισθεί το σωστό πρωτόκολλο πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας. Όταν η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας αποτύχει ή εάν συνυπάρχει και άλλη αιτία υπογονιμότητας, όπως ο ανδρικός παράγοντας (προβληματικό σπερμοδιάγραμμα), τότε στο ζευγάρι συστήνεται εξωσωματική γονιμοποίηση.
Υπάρχουν και επεμβατικές μέθοδοι για την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας όπως είναι η λαπαροσκοπική διάτρηση με διαθερμία των ωοθηκών, ωστόσο η θεραπεία αυτή δε συστήνεται πλέον αφού δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, δεν έχει μακροχρόνια επίδραση και συνεπάγεται την αναπόφευκτη καταστροφή ωοθηκικού ιστού.
Παρόλο που το σύνδρομο ταλαιπωρεί ένα μεγάλο αριθμό γυναικών και καθιστά την εγκυμοσύνη μια δύσκολη υπόθεση, το θετικό αντίβαρο είναι πως οι γυναίκες με PCOS έχουν αρκετά ωάρια για να πετύχουν εγκυμοσύνη με τη μία ή την άλλη θεραπεία που θα συστηθεί.
Αυτό που πρέπει να έχουν κατά νου είναι να διατηρούν έναν τρόπο ζωής με υγιεινή διατροφή, διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους και άσκηση. Έτσι, θα καταφέρουν ευκολότερα εγκυμοσύνη και θα αποφύγουν τους κινδύνους που είναι συνυφασμένοι με σύνδρομα, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης.
Για τον έλεγχο υπογονιμότητας εξετάζεται και η αντίσταση στην ινσουλίνη που αποτελεί ένδειξη προδιάθεσης για σακχαρώδη διαβήτη.